شاید برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی بخواهید درس بخوانید، هزار و یک کار دیگر انجام دهید تا فقط از زیر بار درس خواندن شانه خالی کنید.
حتی وقتی می‌دانید انجام دادن کارهای دیگر سخت‌تر است، شما را دچار اضطراب می‌کند و باعث پشیمانی می‌شود، بازهم نمی‌توانید بنشینید و درس بخوانید.
در این مواقع این سؤال برایتان پیش می‌آید که راه غلبه بر تنبلی و اهمال‌کاری چیست؟
من چطور می‌توانم بدون اینکه تنبلی کنم، بنشینم و درس بخوانم؟
قبل از هر چیز بیایید چند نکته را باهم مرور کنیم.
نکاتی دربارۀ تنبلی و اهمال کاری
نکتۀ اول: احتمالاً شما فقط برای درس خواندن تنبلی نمی‌کنید. خیلی کارهای دیگر هم هست که مدام پشت گوش می‌اندازید.
نکتۀ دوم: شما به‌خوبی می‌دانید که دیر یا زود تنبلی شما باعث پشیمانی‌تان می‌شود و احتمالاً مجبور می‌شوید چندین برابر کار کنید تا زمان از دست رفته را جبران کنید. همۀ این‌ها را می‌دانید اما بازهم دست از تنبلی برنمی‌دارید.
نکتۀ سوم: وقتی از زیر کار درمی‌روید، ذهنتان همچنان گاهی به سراغ کار می‌رود و حتی اگر کارهای لذت‌بخش دیگری به‌جای درس خواندن انجام دهید، بازهم خیلی خوشحال نیستید. در عوض مضطرب هستید.
نکتۀ چهارم: خودتان هم قبول دارید که اگر دست از تنبلی برای انجام دادن خیلی کارها بردارید، دستاوردهای بزرگی می‌توانید خلق کنید. می‌دانید که با اهمال‌کاری خیلی چیزها را در کوتاه‌مدت یا در درازمدت از دست خواهید داد.
حالا سؤالی که پیش می‌آید این است که بااین‌همه، چرا بازهم تنبلی می‌کنیم؟
شاید تمام نکات بالا دربارۀ شما صدق نکند اما به‌هرحال با تنبلی دست‌وپنجه نرم می‌کنید و این موضوع به دلایلی مانند این ممکن است رخ بدهد:
دلایلی که باعث می‌شود کار را با تأخیر انجام دهید
- تأخیر در انجام دادن کار به این دلیل است که کار را دوست ندارید. با آن ارتباط برقرار نمی‌کنید. مجبورید کار را انجام دهید چون یک فرد دیگر یا یک موقعیت بیرونی به شما فشار می‌آورد.
- کار را به فردا موکول می‌کنید چون توان انجام دادن کار را ندارید. شما مهارت و توانایی لازم برای به سرانجام رساندن وظایفتان را ندارید به همین دلیل وقت‌کشی می‌کنید تا شاید در این فاصله چیزی تغییر کند.
- اهمال‌کاری شما به این دلیل است که حاضر نیستید هزینۀ انجام دادن کار را بپردازید. حالا این هزینه چیزهای مختلفی می‌تواند باشد. مثلاً برای انجام دادن یک کار خاص، باید از تفریحات خودتان بگذرید، باید به دیگران نه بگویید تا بنشینید و کارتان را انجام دهید، باید انرژی و زمان زیادی برای به سرانجام رساندن کار خرج کنید، باید همۀ کارهای دیگر را به بعد موکول کنید تا بتوانید بنشینید و درس بخوانید.
- شما برای درس خواندن بی‌حوصله هستید چون انگیزه و دلیل کافی برای آن ندارید. این کار برایتان معنا و مفهومی ندارد. با درس خواندن انرژی شما بیشتر نمی‌شود و برعکس، باید کلی انرژی صرف آن کنید.
- و شما تنبلی می‌کنید به این دلیل که اهمال کاری و تنبلی به عادت همیشگی شما تبدیل شده است.
حالا که با دلایل و موقعیت‌های مختلفی که برای تنبلی داریم آشنا شدیم، ببینیم راه غلبه بر آن چیست؟
۳۰ راهکار برای غلبه بر تنبلی برای نوجوانان
۱. محیط مناسب برای درس خواندن فراهم کنید.
در حالت دراز کشیده، توی آشپزخانه، جلوی تلویزیون و جلوی لپ‌تاپ و تبلت و گوشی، محل مناسب درس خواندن نیست.
هر نوجوانی که اراده‌ای فولادین هم داشته باشد، بازهم وقتی مقابل این‌ها قرار بگیرد، برای درس نخواندن وسوسه می‌شود.
یک محیط مناسب و آرام فراهم کنید. جایی که در آن نه خبری از گوشی باشد نه سروصدای زیاد و نه هیچ عامل حواس‌پرتی. (البته که این محیط زیادی شیک و آرمانی است و شاید همیشه در دسترس نباشد اما برای فراهم کردن آن همۀ تلاش خود را بکنید.
در این محیط جدید، همۀ لوازمی که برای دسر خواندن نیاز دارید را در دسترس خودتان قرار بدهید.
سعی کنید محیط را دوست‌داشتنی کنید. مثلاً چند نوع قلم و ماژیک های‌لایت کنار دستتان بگذارید، روی دیوار کاغذهای رنگی از نکات کتاب و درس بنویسید و بچسبانید، یک تخته وایت برد بگذارید و مطالبی که می‌خوانید را روی آن یادداشت کنید. خلاصه محیط را تا حد امکان برای خودتان دوست‌داشتنی‌تر کنید.
۲. اگر دلیل تنبلی شما به این برمی‌گردد که نمی‌دانید باید چطور کار را پیش ببرید یا نمی‌دانید چطور درس بخوانید، برایتان چند توصیه دارم:
- با خودتان قرار بگذارید تا هر بار فقط یک بخش از درس را بخوانید و بفهمید. فقط یک بخش کوتاه. با این قرار، این پیام را به ذهنتان می‌دهید که از عهدۀ انجام دادن کار برمی‌آیید و ذهنتان را دعوت به آرامش می‌کنید تا برای درس خواندن مضطرب نشود.
- از تکنیک‌های مدیریت زمان که در اینجا به آن اشاره شده است، بهره بگیرید.
- از یک مداد یا از انگشت دستتان استفاده کنید و زیر هر خطی که می‌خوانید این مداد یا انگشتتان را قرار بدهید. همزمان با حرکت مداد چشمانتان را حرکت بدهید. همین کار ساده باعث می‌شود تمرکز در درس خواندن شما چندین برابر افزایش پیدا کند.
- یک‌بار سریع درس را بخوانید و تا آخر پیش بروید. حتی اگر چیزی از آن نفهمید هم اشکالی ندارد. این کار کمک می‌کند تا یک تصویر کلی از چیزی که می‌خوانید در ذهنتان شکل بگیرد. دفعۀ بعد که به سراغش می‌روید با آرامش بیشتر و آمادگی ذهنی بالاتر درس را متوجه می‌شوید.
- هر بخشی را که می‌خوانید برای خودتان یا برای حیوان خانگی‌تان یا حتی عروسکی دیواری چیزی بگویید. هر بخش را به زبان خودتان دوباره بیان کنید. تلاش کنید تا آن را به زبان سادۀ خودتان عنوان کنید نه جمله به جمله و مانند کتاب.
۳. تنبلی شما ممکن است یک عادت رفتاری باشد.
عادت‌ها چیزهایی هستند که بدون فکر کردن و به شکل خودکار انجامشان می‌دهیم. همین از زیر کار دررفتن هم ممکن است یک عادت باشد چون مغز شما شرطی شده است تا هر وقت به سراغ انجام دادن جدی یک کار می‌روید، هزار و یک کار دیگر را به شما یادآوری کند تا از زیر بار انجام دادن آن یک کار شانه خالی کنید.
راهکار این است که در قدم اول بدانید اهمال کاری به عادت شما تبدیل شده است و باید این عادت را تغییر بدهید.
قدم دوم این است که از یک محرک استفاده کنید. یک ساعت زنگ‌دار، یک یادآوری از طرف دوست یا والدین، یک علامت روی آینۀ دستشویی یا هر چیز دیگری می‌تواند محرم شما باشد. محرک یعنی هر چیزی که به شما یادآوری کند زمان انجام کار فرارسیده و باید کاری انجام دهید.
فرض کنیم شما از زنگ ساعت به‌عنوان محرک استفاده می‌کنید. سر ساعتی که تنظیم کرده‌اید ساعت زنگ می‌زند. بلافاصله و بدون اینکه هیچ بهانه‌ای بیاورید، بروید بنشینید و شروع به درس خواندن کنید. با این کار مغز خود را شرطی می‌کنید تا هر بار محرک به صدا درآمد، برای انجام کار خودش را آماده کند.
حتی اگر شده ۵ دقیقه درس بخوانید و برای همین زمان کوتاه خوشحال باشید و از خودتان قدردانی کنید.
واقعاً هم جای قدردانی دارد چون شما دارید بر یک عادت قدیمی و مخرب غلبه می‌کنید.
این کار را بارها و بارها در طول روز و هفته انجام دهید تا عادت تازۀ شروع کردن را جایگزین عادتِ از زیر کار در رفتن بکنید.
۴. کار را لذت‌بخش کنید تا بتوانید بر تنبلی غلبه کنید.
کاملاً می‌فهمم که وقتی انجام دادن کاری را دوست نداشته باشیم، ساده‌ترین راه این است که آن را به تأخیر بیندازیم.
اما راه دیگری هم وجود دارد.
اگر قرار است درس بخوانید و هیچ راه دیگری هم ندارید، پس لطفی که می‌توانید به خودتان بکنید این است که درس خواندن را برای خود جذاب کنید.
یکی از بهترین راه‌ها این است که درس خواندن را با انجام دادن کاری که از آن لذت می‌برید همزمان کنید.
مثلاً اگر خوردن بادام زمین روکش‌دار را دوست دارید، خوردن را فقط محدود کنید به زمانی که در یاد درس می‌خوانید.
ممکن است گوش دادن به موسیقی بی‌کلام را دوست داشته باشید. موسیقی بگذارید و درس بخوانید.
راه دیگری که می‌توانید انجام دادن کار را دوست‌داشتنی کنید این است که یک معنای متفاوت برای انجام دادنش تعریف کنید.
درس خواندن را صرفاً اجباری از بیرون نبینید. به این فکر کنید که اگر این درس را بهتر بفهمم، شاید اطلاعاتم بالاتر برود و وقتی اطلاعات بیشتری داشته باشم، در جمع بهتر حرف می‌زنم و با دیگران بهتر ارتباط برقرار می‌کنم.
راه دیگر برای جذاب کردن درس خواندن این است که به آن طنز و شوخی اضافه کنید.
هر خطی را که می‌خوانید و به نظرتان بی‌معنی یا خسته‌کننده می‌رسد را به یک جوک تبدیل کنید. برایش تصویری توی ذهنتان مجسم کنید. داستانی بسازید. اصطلاحات بی‌معنی به آن اضافه کنید و خلاصه آن را از حالت خشک و بی‌روح دربیاورید.
۵. زمانی که انرژی بیشتری دارید برای درس خواندن در نظر بگیرید.
سطح انرژی ما در طول شبانه‌روز ثابت نیست و بالا و پایین می‌شود.
مثلاً یک نفر ممکن است ساعت ۴ بعدازظهر پر از انرژی باشد و دیگری در این ساعت احساس خواب‌آلودگی کند.
مهم است که رفتار خودتان را در طول ساعت‌های مختلف شبانه‌روز در نظر بگیرید و ببینید چه زمان‌هایی انرژی شما بیشتر یا کمتر می‌شود.
مثلاً برای یک هفته رفتار خودتان را زیر نظر بگرید و ساعت‌های مختلف را یادداشت کنید و افت‌وخیز انرژی خودتان را تماشا کنید. بعد از یک هفته نتیجه‌گیری کنید که کدام ساعت‌ها سرحال‌تر و در کدام ساعات بی‌حوصله و خسته و کم انرژی هستید.
کاری مثل درس خواندن را که پشت گوش می‌اندازید، دقیقاً در زمانی که انرژی شما در اوج است انجام دهید تا راحت‌تر از عهده‌اش بربیایید.
۶. برای خودتان پاداش در نظر بگیرید.
مثلاً با خودتان بگویید اگر بنشینم و درس بخوانم، جایزه‌ام این است که مثلاً با دوستم بیرون بروم، یک قهوۀ خوشمزه برای خودم درست کنم، نیم ساعت موزیک گوش کنم یا هر چیز دیگری که برایتان لذت‌بخش است را به‌عنوان پاداش در نظر بگیرید و بعدازاینکه کار را انجام دادید حتماً و حتماً این پاداش را به خودتان بدهید تا ذهنتان را هم به‌خوبی شرطی کنید تا دفعه‌های بعدی کمتر برای درس خواندن مقاومت کند.
۷. قدرت نه گفتن خود را بالا ببرید و برنامه‌ریزی کنید.
خیلی وقت‌ها ما از عهدۀ انجام دادن کارهایمان برنمی‌آییم چون مشغول انجام دادن کارهای بقیه هستیم.
به همین خاطر وقتی نوبت به کار خودمان می‌رسد این‌قدر بی‌حوصله و خسته هستیم که ترجیح می‌دهیم آن را به فردا یا به اول هفته یا به شنبه موکول کنیم.
برای آنکه بتوانید به‌موقع درس بخوانید و کارهای دیگرتان را انجام دهید، اول باید بدانید اصلاً چه برنامه‌ای دارید.
پس برنامه‌ای برای هفتۀ خود بچینید و بنویسید که هرروز قرار است چه کارهایی را انجام دهید.
وقتی برنامۀ مکتوب داشته باشید، ذهنتان نظم می‌گیرد. اصلاً یکی از دلایلی که از انجام کارها در می‌رویم این است که این‌قدر ذهن پریشانی داریم که نمی‌دانیم می‌خواهیم چه کار کنیم. به همین خاطر تصمیم می‌گیریم که اصلاً هیچ کاری نکنیم.
پس برنامه بریزید و بدانید هرروز قرار است چه کارهایی را انجام دهید.
حالا اگر کسی برای انجام دادن کاری از شما کمک خواست یا هر درخواست دیگری داشت، اول به فهرست کارهایتان نگاه کنید و آن‌ها را در اولویت قرار بدهید. به خودتان و دیگران بگویید که اول کارهایتان را انجام می‌دهید و اگر وقت اضافه داشتید ممکن است بتوانید به کارهای آن‌ها هم برسید.
ذهنتان را مرتب کنید تا با نظم بیشتری به کارهای اصلی برسید.
۸٫ یک زمان پایانی برای انجام دادن کار در نظر بگیرید.
یک قانونی است به اسم قانون پارکینسون که خلاصه‌اش این است که کار به‌اندازۀ زمانی که به آن اختصاص بدهی کش می‌آید. مثلاً اگر با خودتان قرار بگذارید که نیم ساعت درس بخوانید، نیم‌ساعته درس را تمام می‌کنید و اگر دو ساعت برای آن زمان در نظر بگیرید احتمالاً به همین اندازه طول می‌کشد.
اما فراموش نکنید که بدتر از اینکه کار کش می‌آید این است که اصلاً زمانی برای پایان دادن به کار در نظر نگیرید.
مثلاً به اتاقتان بروید و فقط تصمیم بگیرید درس بخوانید.
اگر از قبل تعیین نکنید که مثلاً من نیم ساعت درس می‌خوانم و بیرون می‌آیم، ذهن شما فکر می‌کند تا ابد قرار است مشغول درس خواندن باشید و به همین خاطر ترجیح می‌دهد به کار دیگری مشغول باشد.
برای درس خواندن و هر کار دیگری، یک زمان پایانی در نظر بگیرید و مشخص کنید که هر کاری را در چه محدودۀ زمانی می‌خواهید انجام دهید.
البته که این زمان همیشه دقیق نیست اما مهم است که همیشه آن را از قبل تعیین کنید.
۹. زمانی برای استراحت و تفریح در نظر بگیرید و از آن لذت ببرید.
هرچقدر هم که درس داشته باشید و هرچقدر سرتان شلوغ باشد بازهم دلیل نمی‌شود زمانی برای استراحت و تفریح در نظر نگیرید.
از قبل برای خودتان مشخص کنید که وقتی درستان تمام شد و وقتی کارهایی که باید را انجام دادید، برای استراحت و تفریح چه‌کارهایی می‌توانید بکنید.
یک برنامۀ لذت‌بخش در نظر بگیرید تا به شوق زمان استراحت هم که شده، پای درس خواندن بمانید.
بعدازاینکه در زمان مشخصی درس خواندید، کامل کار را کنار بگذارید و از زمان استراحت بدون اضطراب استفاده کنید.
۱۰. از همراهی دیگران کمک بگیرید.
درس خواندن گروهی ایدۀ خوبی است. ممکن است حتی تصمیم بگیرید با یک دوست دیگر درس بخوانید. مثلاً قرار بگذارید تا آخر هفته ۳۰ صفحه از بخشی مشخص از کتاب را تمام کنید.
از کمک کسانی که با درس شما آشنایی دارند استفاده کنید. ممکن است از فردی در خانواده بخواهید موضوعات سخت را براتان توضیح بدهد. ممکن است وب‌سایتی پیدا کنید که به فهم موضوع کمک کند. ممکن است ویدئو آموزشی ببینید. خلاصه از کمک گرفتن از بقیه غافل نشوید.